Sprzyjający uprawie drzew oliwnych łagodny klimat śródziemnomorski sprawił, że na gaje oliwne możemy natrafić na całym obszarze basenu Morza Śródziemnego. Zasięg występowania klimatu śródziemnomorskiego możemy w przybliżeniu określić zasięgiem upraw i występowania oliwki europejskiej. Największymi uprawami drzew oliwnych mogą pochwalić się Hiszpania, Włochy oraz Grecja.
Spis treści
Drzewo oliwne jak rośnie? – charakterystyka
Samo drzewo oliwne – Oliwka europejska (Olea europea L.) należy do rodziny oliwkowatych (Oleaceae). Dorasta do 12 -15 metrów wysokości i jest drzewem o sękatym drewnie, a starsze okazy mają szarą, spękaną korę. Liście drzewka oliwnego są naprzeciwległe, podłużne i lancetowate, zielone z góry, a na spodzie srebrzyste.
Dzika forma oliwki od formy uprawnej różni się m.in. ciernistymi gałązkami, mniejszymi liśćmi i owocami – dzikie oliwki są małe, mają niską zawartość tłuszczu i są bardzo gorzkie.
Oliwka europejska ma małe wymagania glebowe (lubi gleby wapienne). Drzewa oliwne są ciepłolubne, dobrze znoszą wysokie temperatury i małą ilość wody nie są jednak odporne na duże przymrozki. Oliwka jest drzewem wiecznozielonym (nigdy nie traci liści) i długowiecznym – dożywa do 800 lat (istnieją egzemplarze drzew oliwnych, która mają ponad 1000lat!).
Najstarsze drzewa oliwne
Jedne z najstarszych okazów drzew oliwnych znajdują się na greckiej wyspie Krecie w wiosce Vouves oraz na włoskiej Sardynii w miejscowości Santu Baltolu. Obie oliwki mają ponad 3000 lat i oba drzewa owocują po dziś dzień.
W historii ludzkości drzewa oliwne znane są od czasów prehistorycznych i stanowią prawdopodobnie jedną z najstarszych uprawianych przez człowieka roślin. Wiele wskazuje na to, że do Grecji i europejskiej części basenu Morza Śródziemnego oliwki trafiły dzięki kupcom Fenickim.
Drzewa oliwne – od pustkowi po gaje oliwne, miasta i przydomowe ogrody
W krajobrazie wysp śródziemnomorskich jak Kreta, czy Majorka drzewa oliwne silnie zaznaczają swoją obecność. Od pojedynczych, dzikich okazów rozrzuconych pośrodku pustkowia, czy w małych wioskach i miastach po mniejsze i większe gaje oliwne.
Częstym widokiem są małe drzewka oliwne w donicach zdobiące ogrody, tarasy, czy werandy lokalsów i hoteli, czy restauracji. Estetycznie i swobodnie wplatają się w śródziemnomorski i wyspiarski klimat.
W cieniu drzew oliwnych schronienie przed palącym słońcem znajdują zarówno ludzie jaki i kozy.
Znaczenie drzew oliwnych
Drzewo oliwne, oliwki i oliwa z nich uzyskiwana od wieków miały i mają olbrzymie znaczenie w gospodarce, historii, kulturze, sztuce i obrządkach religijnych.
Z drzewami oliwnymi związane jest wiele mitów oraz przypisywana jest im bogata symbolika (np. gałązka oliwna przyniesiona Noemu przez gołębice, będąca symbolem końca potopu).
Drzewo Oliwne jest źródłem oliwek, otrzymywanego z nich oleju oliwkowego – oliwy – potocznie nazywanej „oliwą z oliwek” oraz cennego drewna. Na wyspach i w krajach śródziemnomorskich z łatwością możemy dostać wyroby artystyczne i użytkowe wytworzone właśnie z drewna oliwnego. Oliwka europejska jest też coraz to bardziej popularnym drzewem ozdobnym uprawianym w mieszkaniach, na tarasach i ogrodach ze względu na jego walory wizualne.
Zbiór oliwek przypada na okres jesienno-zimowy (wrzesień-grudzień), kiedy oliwki są już dojrzałe.
Otrzymywana z oliwek oliwa jest wykorzystywana nie tylko do celów spożywczych ale również w przemyśle kosmetycznym. Zastosowanie znalazły również liście drzewka oliwnego w przemyśle farmaceutycznym.
Okres kwitnienia drzew oliwnych przypada od końca kwietnia/początku maja do czerwca/lipca.
Drzewa oliwne zaczynają owocować w wieku ok. 10ciu lat, po 35 latach od wykiełkowania osiągane są największe plony.
Owoce na drzewach oliwnych pojawiają się od końca czerwca. Oliwki dojrzewając zmieniają kolor z zielonego na czarny w okolicach listopada.
Oliwki dojrzewają w okolicach końca listopada/początku grudnia. Wtedy też prowadzone są zbiory oliwek.
Drzewa oliwne rośną w całym obszarze śródziemnomorskim. Największe uprawy drzew oliwnych występują w Hiszpanii, Grecji i we Włoszech.